Bản tin tư vấn | Kênh thông tin tư vấn

Chia sẻ bài viết của bạn qua:

Nguyễn Duy tên thật là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh tại xã Đông Vệ, huyện Đông Sơn (nay là phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hóa), tỉnh Thanh Hóa. Năm 1965, từng làm tiểu đội trưởng tiểu đội dân quân trực chiến tại khu vực cầu Hàm Rồng, một trọng điểm đánh phá ác liệt của không quân Mỹ trong những năm chiến tranh Việt Nam. Năm 1966 ông nhập ngũ, trở thành lính đường dây của bộ đội thông tin, tham gia chiến đấu nhiều năm trên các chiến trường đường 9 - Khe Sanh, Đường 9 - Nam Lào, Nam Lào, chiến trường miền Nam, biên giới phía Bắc (năm 1979). Sau đó ông giải ngũ, làm việc tại Tuần báo Văn nghệ, Hội Nhà văn Việt Nam và là Trưởng Đại diện của báo này tại phía Nam.

Nguyễn Duy làm thơ rất sớm, khi đang còn là học sinh trường cấp 3 Lam Sơn, Thanh Hóa. Năm 1973, ông đoạt giải nhất cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ với chùm thơ: Hơi ấm ổ rơm, Bầu trời vuông, Tre Việt nam trong tập Cát trắng. Ngoài thơ, ông cũng viết tiểu thuyết, bút ký. Năm 1997 ông tuyên bố "gác bút" để chiêm nghiệm lại bản thân rồi tập trung vào làm lịch thơ, in thơ lên các chất liệu tranh, tre,nứa, lá, thậm chí bao tải.

Nguyễn Duy xuất hiện và thành danh từ khi còn rất trẻ. Ông may mắn được nhà phê bình văn học Hoài Thanh chú ý và giới thiêu bài thơ đầu tiên để từ đó ông lặng lẽ theo đuổi con đường thơ ca của mình với không ít gian truân qua nhiều bài thơ nổi tiếng ...

Nguyễn Duy nổi tiếng với những tập thơ tiêu biểu đã được người đọc đón nhận qua nhiều thế hệ và trong đó có những bài như: Nhìn từ xa..Tổ quốc, Đá Ơi, Hơi ấm ổ rơm, Bầu trời vuông, Tre Việt Nam....
 Thơ ông đánh thức lương tri con người, chế độ trước những sai lầm do ác tính dẫn đường, hay ngay cả chiến thắng của cuộc chiến tranh mà người ta hả hê ca tụng thì với nhà thơ đó cũng không hơn một bản bi ca cho người dân khốn khổ.

Cuộc trò chuyện giữa nhà thơ Nguyễn Duy vói PV Mặc Lâm:

Mặc Lâm: Thưa nhà thơ Nguyễn Duy, theo chúng tôi được biết thì ông đã nhận được hai giải thưởng quan trọng là Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2007, và giải thứ hai do Viện Hàn Lâm Mihai Eminsecu của Rumania chọn để trao Giải thưởng Lớn về thơ năm 2010. Thưa, giữa hai giải thương đó thì ông cho giải nào là quan trọng hơn đối với ông và tại sao, thưa ông?

Nhà thơ Nguyễn Duy : Thực tế tôi không dự thi mà người ta chọn và trao giải. Thơ của tôi tự thân nó tạo được sự rung cảm và giải thưởng nhà nước ở Việt Nam thì tôi được đề cử đợt đầu 2001, nhưng sau đó qua tất cả các cửa ải để đến khâu chung kết thì tôi bị loại vì tôi là “nhà thơ có nhiều vấn đề” quá, và đặc biệt là “Nhìn từ xa… Tổ Quốc”, lúc đó người ta chịu không nổi bài này. Cho đến 2007 họ đề cử lại. Việc này tự động người ta làm thôi chứ tôi không tham dự vào việc làm các thủ tục.

Còn giải thưởng ở Rumania thì Viện Hàn Lâm Mihai Eminescu - Viện mang tên nhà thơ lớn của Romania là ông Mihai Eminescu, giống như ông Nguyễn Du của Việt Nam vậy – tôi không biết họ đọc ở đâu nhưng tôi đoán là họ căn cứ vào tập tuyển dịch của tôi ở Mỹ. Tôi đoán như vậy thôi chứ không biết thực tế có phải như vậy không. Tôi hoàn toàn không biết về họ cũng như không có một giao dịch nào với Viện Hàn lâm đó cả. Họ gửi cho tôi một thông báo và mời tôi sang Romania để nhận giải, nhưng do đau ốm không thể đi được.

Nó (giải thưởng) quan trọng ở chỗ là tự người ta trao giải cho tôi chứ tôi không dự thi, không tham gia việc tranh giải nào cả. Đồng thời đối với tôi thì giải thưởng cũng chả có gì quan trọng cả. Mình làm thơ không phải là để giật giải, mà làm thơ để tự bày tỏ mình thôi. Quan trọng nhất là thơ của mình có được nhiều người nhớ tới không, có được người ta truyền tụng hay không, đó mới là điều quan trọng.

Mặc Lâm: Bài thơ “Nhìn Từ Xa... Tổ Quốc” được viết vào năm 1988 và nhiều người lo ngại do sự dữ dội của nó nên không dám đăng, trong đó có nhà văn Nguyên Ngọc - người được xem là gan góc nhất của tờ Văn Nghệ… Xin ông cho biết một chút về câu chuyện này ạ?

Nhà thơ Nguyễn Duy: Thực ra “Nhìn từ xa. . . Tổ Quốc” khi viết xong thì chính bản thân tôi cũng bất ngờ bởi vì không nghĩ là mình viết được những câu thơ như vậy. Bản thảo hoàn thành ở Mạc Tư Khoa vào tháng 5-1988, cho đến tháng 8 năm đó thì tôi về Việt Nam. Người mà tôi đưa (bài thơ) đầu tiên là anh Nguyên Ngọc – tổng biên tập của tôi, vì tôi làm ở báo Văn Nghệ hồi đó, và anh em ngày xưa rất quý nhau, chơi với nhau thân, nhưng anh Ngọc cho biết là chưa in được.

Mặc Lâm: Còn nhà báo Kim Hạnh thì sao, thưa ông? Ông có đưa bài thơ cho nhà báo Kim Hạnh để bà này vận động cho việc in ấn hay không ạ?

Nhà thơ Nguyễn Duy: Anh Nguyên Ngọc đã nói như vậy thì tôi không đưa cho chị Kim Hạnh, mà chắc là nếu có đưa cho chị Kim Hạnh thì cũng không thể in được vì đấy là tờ báo thuộc TP.HCM, mà lúc đó TP.HCM rất là căng. Có một ông Trưởng ban Nội chính Thành ủy đã phê vào cái bản thảo bài báo in ở Sông Hương là “cái bài này phản tổ quốc, phản nhân dân, phản chủ nghĩa xã hội”. Về sau tôi gặp ông ấy tôi có cự ông ấy rằng anh nói tôi phản chủ nghĩa xã hội thì tôi thấy là chấp nhận được vì tôi không biết cái chủ nghĩa xã hội là cái gì để mà tôi phản, chứ còn phản tổ quốc, phản nhân dân là không được. Anh nói như thế là bậy. Ngồi trên thành ủy là người ta quyền sinh quyền sát, không ai dám cãi lại như bây giờ đâu. Với tình hình như vậy ở TP.HCM thì chị Kim Hạnh dù có ba đầu sáu tay cũng không thể in được cái này.

Bài thơ này lúc đó Tô Nhuận Vỹ là Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương, anh gặp tôi và tôi đưa cho anh bản thảo này và anh cầm về. Tôi đinh ninh là anh không in đâu, thế mà đùng một cái anh cho in ở tạp chí Sông Hương. Nó cũng như một giọt nước đầy ly, tạp chí Sông Hương đang có một số vấn đề mà gặp bài “Nhìn từ xa. . . Tổ Quốc” này thành ra họ phải đình bản để kiểm điểm. Bây giờ đọc lại mình cũng không hình dung được là hồi đó mình viết được những câu thơ như vậy. Bây giờ thì không viết nổi.

Mặc Lâm: Thưa, ông vừa nhắc những câu thơ trong bài “Nhìn Từ Xa... Tổ Quốc” khiến tôi bật lên ý định muốn hỏi ông ngay rằng cho tới nay sau 24 năm những gì ông viết trong bài thơ này hình như là nó vẫn đang ứng với xã hội con người Việt Nam hiện tại, ông có thất vọng lắm hay không ạ?

Nhà thơ Nguyễn Duy: Tôi thấy nó diễn biến ra đúng như là mình viết từ hồi đó, mà càng ngày thì lại thấy nó càng đúng với những chuyện thời sự ngày hôm nay. Bài thơ đó cũng đã dự báo hết cả rồi, từ chuyện cơ cực của dân, chuyện xuống cấp của cả xã hội, cho đến những lộn xộn của pháp luật. “Nhìn từ xa . . . Tổ Quốc” có thể nói là một cột mốc mà tôi đã dựng lên và nó chận tôi lại, tôi không đi tiếp được nữa, không vượt qua nó được nữa.

Cho đến bây giờ có nhiều câu mà khi đọc lên cũng còn rợn người. Hồi đó không phải như bây giờ đâu. Bây giờ có cả một lớp người người ta nói trùng trùng điệp điệp những điều như thế, chứ lúc đó nhìn đi nhìn lại thấy mình đơn thương độc mã mà lại ở vào cái thời điểm nguy hiểm. Người ta rình mò, người ta theo dõi ở cửa nhà tôi. Người ta theo dõi mình nên rất là khó trong cuộc sống chứ không phải chỉ là khó trong suy nghĩ nữa đâu. Thế mà, tôi đã viết :

Chích một giọt máu thường xét nghiệm

tí trí thức – tí thợ cày – tí điếm

tí con buôn – tí cán bộ – tí thằng hề

phật và ma mỗi thứ tí ti…
Khốn nạn thân nhau

nặng kiếp phân thân mặt nạ
Thì lột mặt đi lần nữa mãi mà chi

dù dối nữa cũng không lừa được nữa

khôn và ngu đều có tính mức độ
Hay là những cái đoạn về quyền lực mà bây giờ đọc tôi cũng buồn cười một mình :

Xứ sở kỷ cương

sao thật lắm thứ vua

vua mánh – vua lừa – vua chôm – vua chỉa

vua không ngai – vua choai choai – vua nhỏ…
Lãnh chúa xứ quân san sát vùng cát cứ

lúc nhúc cường hào đầu trâu mặt ngựa

Luật pháp như đùa như có như không có

một người đi chật cả con đường 

Vân.. vân.., nhiều lắm. Có thể nói nhiều câu tôi tâm đắc mà bây giờ tôi không viết nổi.

Những mảnh da non rồi sẽ kéo, sẽ mọc trên những vết thương lòng của Tố quốc. Bởi ai sẽ làm nên niềm kiêu hãnh cho Tổ quốc, nếu không phải nhân dân. Và ai sẽ mang tới cho nhân dân, sự quả cảm, để biết hy sinh không phải là vô ích, nếu không phải là Tổ quốc?

Chia sẻ bài viết của bạn qua: